Parlama, Patlama ve Yangından Korunma

İş sağlığı ve güvenliği hukuk, sağlık, mühendislik gibi birçok farklı disiplini içinde barındıran bir branştır.  Parlama, patlama ve yangın nerdeyse tüm işyerlerinde görülebilecek bir olay olduğu için bu konu iş sağlığı ve güvenliği içinde önemli bir yere sahiptir. Ülkemizde 2012 yılında 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu’ nun yayımlanmasından sonra iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat yönünden ve aynı zamanda saha uygulamaları açısından önemli ilerlemeler yaşanmaya başlamıştır. Adı geçen kanuna dayanılarak birçok yönetmelik yürürlüğe konulmuştur. Bunlardan ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK ve İŞYERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK, parlama, patlama ve yangın konusunda önemli bir yere sahiptir. 6331 sayılı kanun yayımlanmadan önce 2007 yılında yayımlanan BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK de çok önemli bir yere sahiptir.

Mevzuatımızda işverenlerin ve çalışanların sorumlulukları, acil durum ekipleri, yangın sınıfları vb. birçok konu belirtilmiştir. Yazımızda yangın hakkında teknik bilgilere ve mevzuatımızda bu konu ile ilgili geçen önemli hususlara yer vereceğiz.

Yanma-Yangın

Yanma; Yanıcı madde, ısı ve oksijenin bir araya gelmesiyle meydana gelen kimyasal bir reaksiyondur. Kontrol edilemeyen ve müdahale gerektiren yanma olayına ise yangın denilmektedir.

Yanma; Yavaş yanma(örnek: demirin paslanması), Kendi kendine yanma, Parlama, Patlama şeklinde yanma olmak üzere 4 gruba ayrılabilir.

Yangınların Türleri

Binaların yangından korunması hakkında yönetmeliğe göre yangınlar 4 gruba ayrılmaktadır. Bu ayrım yana maddenin cinsine bağlı olarak yapılmaktadır.

A Sınıfı Yangınlar; Katı madde yangınları

B Sınıfı Yangınlar; Sıvı madde yangınları

C Sınıfı Yangınlar; Gaz yangınları

D Sınıfı Yangınlar; Metal yangınları

Bazı kaynaklarda Elektrik kaynaklı yangınlarda bu ayrıma E Sınıfı yangınlar olarak girmektedir.

Yangının Aşamaları

Yangınlar; Başlangıç, Denge ve Sıcak Tütme şeklinde 3 aşamada meydana gelmektedir.

Başlangıç safhasında oksijen  yeterli  ama  ısı  yetersiz  olduğundan  tam  yanma gerçekleşemez. Yarım yanmış gazlar,  kendi sıcaklıklarından yükselip  dolaşırken,  uygun Oksijen  +  sıcaklık  oranını  buldukları  yerde  kısa  süreli  “alev  dili  (Flame over ) şeklinde yanarlar.

Başlangıç safhasında, eğilerek hatta çömelerek yangına müdahale etmek gerekiyor. Çünkü her an bir alev dili şeklinde yanabilecek yarım yanmış gazlardan oluşan duman yukarıda dolaşmaktadır.

Denge safhasında ısı ve O2 (oksijen) yeterli olup ortamda duman azdır ve neredeyse tam yanma olmaktadır.  Yükselen sıcak hava konveksiyonla odada dolaşarak bütün yanıcı maddeleri tutuşma sıcaklığına yükseltir ve bir anda tüm maddeler tutuşur.  (Bu olaya Flash over denir)

Sıcak Tütme safhasında sobanın gece uyutulmasına benzeyen ve “korlaşma safhası” olarak da adlandırılan bu safhada, ısı yüksek, ilerleyen yangın azalttığı için oksijen yetersiz ve yarım yanma (sıcak tütme) devam etmektedir. Yarım yanmış gazlar basınçlı bir şekilde ortamı kaplamıştır. Kapı veya pencere açıldığında ortama giren oksijen patlamaya (Backdraft) neden olmaktadır.

Söndürme

Kontrol dışına çıkan yanmaların sona erdirilmesi işlemine “söndürme” denir. Söndürme işleminde yanma için gerekli unsurlardan en az bir tanesini ortadan kaldırılarak yanma sona erdirilir.

Yangın, soğutma (ısıyı azaltma), havayı kesme, yanıcı maddeyi ortadan kaldırma yöntemlerinden biri yada birkaçını kullanarak söndürülebilir.

Yangından korunmanın en iyi yolu yangının meydana gelmemesi için gerekli tedbirleri almaktır. Proaktif yaklaşım denilen bu yaklaşım tarzında yanmanın oluşmaması için gerekli tedbirler alınmalı, buna rağmen yanma oluyorsa yanmanın yangına dönüşmemesi için hemen müdahale yapılarak yanmanın sonlandırılması gerekmektedir.

Mevzuatımızda acil durumlarda acil duruma müdahale edecek ekiplerin yapısı hakkında bilgiler bulunmaktadır. Söndürme ekibi, koruma ekibi, tahliye ekibi, ilkyardım ekibi adı geçen ekiplerden bazılarıdır. Tehlike sınıfına göre Az tehlikeli sınıf için her 50 çalışan için, Tehlikeli sınıf için her 40 çalışan için, Çok tehlikeli sınıf için her 30 çalışan için 1 tane acil durum ekibi üyesi belirlenmelidir. Belirlenen ekip üyeleri özel olarak eğitilmelidir. Senede bir defa tatbikat yapılarak çalışanların acil durumlarda neler yapması gerektiği uygulamalı olarak açıklanmalıdır. Tatbikatlarda yaşanan aksaklıklar tespit edilerek gerçek bir acil durumda aynı aksaklığın yaşanmaması için gerekli tedbirler alınmalıdır.

PARLAMA PATLAMA YANGINDAN KORUNMA