Lojistik Depolama Faaliyetlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği
Depolar insanlığın ilk çağlarından günümüze kadar ürünlerin zarar görmeden saklanabilmesi amacıyla günlük yaşamda kullanılmaktadır. Depo kavramı yalnızca ürünlerin zarar görmeden saklanmasını sağlayan bir yapı olmanın ötesinde stratejik öneme sahip bir kavram haline gelmiştir.
Depo operasyonları, iş sağlığı ve güvenliği açısından pek çok tehlikeyi içinde barındıran karmaşık süreçlerdir. Depo yöneticilerinin depo operasyonlarındaki iş sağlığı ve güvenliği açısından risk oluşturabilecek unsurlar hakkında bilgi sahibi olarak gerekli önlemlerin alınması ve uygulanmasını sağlaması önemlidir. Depodaki iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskler depo bina yapısı, elleçleme ekipmanları veya depolanan ürünlerin yapısından kaynaklanabilmektedir.
Depo yöneticileri depo içerisinde iş sağlığı ve güvenliğini sağlayabilmek için çeşitli önlemler almakla yükümlüdür. İş sağlığı ve güvenliği için alınacak olan önlemler firmalar için ek maliyetler ortaya çıkarsa da oluşabilecek herhangi bir iş kazasında yaşanabilecek masraflar düşünüldüğünde bu maliyetler oldukça makul olacaktır.
Aşağıdaki tabloda 2013 ve 2014 yıllarında depolama faaliyetleri nedeniyle meydana gelen iş kazalarının sayısı verilmiştir. Bu istatistik bize depolama faaliyetlerinde ölümcül kazaların olabileceğini dolayısıyla iş sağlığı ve güvenliğine gerekli özeni göstermemiz gerektiğini göstermektedir.
Depolama faaliyetlerinde meydana gelen büyük kazaların nedenleri incelendiğinde KTD (Kayma Tökezleme Düşme) %42 gibi büyük bir oranla başta gelmektedir. Onu %18 ile Elleçleme takip etmektedir. Kazaların nedenleri ya da hangi kazaların daha sık yaşandığı tespit edilirse önlemler ona göre düzenlenerek bu kazaların sayısı azaltılabilir.
Aşağıdaki tabloda ise 3 gün ve üzeri istirahatli yaralanmaların nedenleri gösterilmektedir. Buna göre Elleçleme ve KTD sonucu yaralanmalar çok büyük bir orana sahip. Sadece KTD ve Elleçlemeye yönelik iyi uygulamalar ve iş sağlığı ve güvenliğine uygun çalışmalar depolama faaliyetlerinde kazaların %75 oranında önlenmesini sağlayacaktır.
Depolama Faaliyetlerinde Alınması Gereken Önlemler
Depo operasyonlarında meydana gelebilecek iş kazalarının riskini azaltabilmek ve kazaları önleyebilmek amacıyla aşağıda sıraladığımı önlemler alınabilir:
Zemin: Depo zemininde herhangi bir tehlikeli yükseltinin veya deliğin bulunmaması gerekmektedir. Eğer depo zemininde eğimli alanlar varsa bu alanların sabitlenmesi gerekmektedir. Ayrıca depo zemininin kaygan olmaması da güvenlik açısından önemli bir unsurdur.
Kapılar: Depo kapıları eğer transparan kapının görünmemesi durumunda çarpma riskini azaltmak için kapı üzerinde görüş mesafesinin yüksekliğine uyarıcı işaretler konulmalıdır. Eğer depoda açılır kapanır sürgülü kapılar var ise bu kapıların tek taraftan açılırken diğer taraftakine çarpmaması için transparan veya yarı-transparan olmalıdır. Otomatik kapılar için çalışanların üzerine kapanmaması ile ilgili acil durumda durma özelliğinin bulunması gereklidir. Acil çıkış kapıları işaretler ile belirlenmelidir. Açılır kapanır kapılar kesinlikle acil çıkış kapısı olarak kullanılmamalı ve acil çıkış kapıları kolaylıkla açılabilir olmalıdır.
Depo İçi Dolaşım Yolları: Depo içerisindeki merdiven, yangın merdiveni, rampa, yükleme alanı dahil bütün dolaşım rotası çalışanlar ile istifleme araçlarının birbirine zarar vermeden, kolaylıkla ulaşımlarını sağlayacak şekilde oluşturulması gereklidir. Yaya yolu ile araç trafiği birbirinden ayrı bir şekilde dizayn edilmelidir. Araç yolu renkli şeritler ile işaretlenerek belirlenmelidir. Mümkünse beyaz veya sarı gibi dikkat çeken renklerin kullanılması uygundur. Yükleme rampaları çalışanların üzerine yüklerin düşmesini engelleyecek şekilde olabildiğince yaya yollarından uzak mesafelere kurulmalıdır.
Depo havalandırma sistemi: Depo havalandırma şartlarının yeterli ve doğru bir şekilde tasarlanması depo operasyonlarının verimliliğinin ve çalışanların performansının artmasına yardımcı olacaktır. Ayrıca ürünlerin depoda bulunduğu süre boyunca bozulmadan saklanabilmesi ve yangın vb. durumlarda acil önlemler alınabilmesi için depo havalandırma şartlarının doğru bir şekilde tasarlanması oldukça önemlidir.
Depo Aydınlatma Sistemi: Kapalı depolarda çalışan kişiler uzun saatler çalıştığında göz yorgunluğunu engelleyecek, yetersiz aydınlatma nedeniyle taşımalar sırasında oluşabilecek iş kazalarının önüne geçebilecek yeterlilikte aydınlatma sistemi kurulmalıdır. Aydınlatmada işlemimde kullanılacak lambaların sayısı ve aralığı gerekli hesaplamalar yapılarak belirlenmelidir.
Depo Raf Sistemleri: Depo raf sistemlerinin oluşabilecek kaza risklerine karşılık duvara, zemine veya birbirlerine sabitlenmesi gerekmektedir. Böylece dengesiz bir yerleştirme olması durumunda rafların devrilmesi engellenmiş olur. Forklift, kule istifleyici gibi depo istifleme araçlarının raf sistemlerine çarparak zarar vermesini ve devrilmesini engellemek amacıyla rafların ayaklarına koruyucu düzenekler konulmalıdır.
Elleçleme: Günümüzde depo operasyonlarında kullanılmak üzere birçok istifleme aracı geliştirilmesine rağmen hala ürünlerin manuel bir şekilde taşınmasını gerektiren durumlar ortaya çıkabilmektedir. Depo elemanlarının bu konuda bilinçli olması ve yük kaldırılması sırasında dikkat edilmesi gereken unsurlar konusunda gerekli eğitimleri almış olması gerekmektedir. Yüklerin eğer tek bir eleman tarafından kaldırılması mümkün değilse yardım alınması gerekmektedir. Ayrıca manuel taşıma sırasında yükün sağlam bir şekilde sabitlenmesi, karton kutuların üst ve alt kısımlarından kavranarak kaldırılıp, operasyon elemanının üzerine düşme riski azaltılmalıdır.
Motorlu Taşıma Araçları: Depolarda kullanılan motorlu araçlar depo iş kazaları için risk oluşturmaktadır. Depodaki otomatik taşıma araçlarının (forklift, kule istifleyici, vb.) çalışanlara çarpması genellikle depoda karşılaşılan iş kazalarından biridir. Bu nedenle depo istifleme araçlarını kullanan elemanların bu araçları kullanmak üzere eğitim ve belge almış olması önemlidir. Ayrıca araçların yük kaldırdığı düşünülürse, yüklerin operasyon sırasında düşmesini önlemek amacıyla araçların tamir ve bakımlarının düzenli bir şekilde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Araçlara yükler dengeli bir şekilde yüklenmelidir.